"Wat wij doen, doet ertoe." Jesse Klaver bij de APB 2021

Er is veel kritiek op hoe wij hier met elkaar samenwerken en ik begrijp het. Soms lijkt de politiek hier wel veel te veel een spel. Alsof het alleen maar gaat over wie er wint aan het einde van een debat. Of wie er weer het meest spitsvondig was. En politiek kan ook best een spel zijn of een interessant onderwerp om over te praten als het goed met je gaat. Als je weinig problemen in je leven hebt, als je geld hebt. De besluiten die wij dan hier in deze zaal nemen, hebben maar zeer beperkt invloed op jouw directe leven. Politieke standpunten die je inneemt, die zeggen iets over je identiteit, niet over hoe iedere dag eruitziet. Maar heb je geen geld, of weinig geld, leef je in armoede? Heb je veel problemen? Dan doen de besluiten ertoe die wij hier iedere dag kunnen nemen of níet nemen.

En het sprekende voorbeeld daarvan zijn de mensen die slachtoffer zijn geworden van het Toeslagenschandaal. En vorige week had ik een diner en er waren allemaal mensen uitgenodigd van wie we niet wisten dat we met elkaar aan tafel zouden zitten. En ik zat dan met een jonge man, Matthijs. En hij is een van de slachtoffers van het Toeslagenschandaal. Hij is als puber opgegroeid in een gezin dat door de overheid zo ongelooflijk hard is behandeld en hij heeft nog steeds als volwassen man last van wat daar is gebeurd. En ik was onder de indruk van zijn veerkracht.

De manier waarop hij probeert vorm te geven aan zijn leven, terwijl hij op alle mogelijke manieren wordt tegengewerkt. Hij is met schulden uit deze hele affaire gekomen, ook bij de zorgverzekeraars. Univé, als je vanavond luistert: schaam je dat je nog steeds achter zijn geld aan zit. Maar hij zet door. Die hele avond heeft hij mij niet één keer gevraagd of wij iets voor hem zouden kunnen betekenen. Ik schaam me diep. Want nog steeds is er geen geld aan hem uitgekeerd. Maar toen ik hem vroeg: Wat is je droom, wat zou je nou het allerliefste willen? Was zijn hele simpele antwoord: 'Nooit meer een lege koelkast.' Dat in 2021.

In de problemen gebracht door een niets ontziende overheid. Wat wij hier doen doet ertoe, kan het verschil maken in het leven van mensen. En niet de vraag wie er wint of verliest. Politiek als een wedstrijd, ruzie maken met elkaar. De VVD te rechts vinden om mee samen te werken, Mark Rutte een verschrikkelijke man of twee linkse partijen een 'enorme linkse wolk' noemen, terwijl je eigen partijcongres je toch aanmoedigt om misschien iets socialere standpunten in te nemen. Wat wij met elkaar hier doen, dat doet ertoe.

Te vaak doet de politiek niet wat nodig is.

In het klein als ik het heb over Matthijs, maar ook in het groot. We vragen adviescommissie na adviescommissie om iets te zeggen over de stikstofproblematiek. En we weten dat we dan de stikstofuitstoot minimaal 50 procent moeten reduceren. Het kabinet komt met het briljante plan om het met 30 procent te reduceren. Waarom? Het internationale klimaatpanel van de Verenigde Naties waarschuwt ons al jaar na jaar na jaar dat de opwarming van de aarde door de mens komt en dat die opwarming steeds sneller gaat. En zelfs met de vele miljarden die nu worden uitgegeven, halen we de doelen uit de Klimaatwet niet. Dit vraagt om een andere benadering.

Kijk, in de Tweede Kamer zijn fantastische mensen ons voorgegaan. En iedere dag kunnen wij met elkaar bepalen: halen we het beste in Nederland naar boven of het allerslechtste? Van het allerslechtste zien we regelmatig goede voorbeelden: journalisten 'tuig van de richel' noemen, zodat verslaggevers niet meer goed hun werk kunnen doen, omdat ze worden aangevallen. 'Minder Marokkanen' roepen, zodat meesters en juffen de dag daarna moeten zeggen dat ze écht mogen blijven, die kinderen. Of de toon die we aanslaan met elkaar tegen fraudeurs hier in de Tweede Kamer en een niets ontziende jacht op mensen die er niks aan konden doen. Iedere dag hebben we de keus: halen we het beste in Nederland naar boven of het slechtste.

We hebben grote schoenen te vullen hier. Ik denk aan Samuel van Houten. Liberaal Kamerlid en de man die met een van de eerste initiatiefwetten uit de Kamer kwam. Hij was een liberaal. Thorbecke werd bij hem thuis aanbeden. En toch nam hij het op tegen het liberale denken van die tijd dat werkgevers maar zelf moesten bepalen hoe ze omgingen met werkomstandigheden. En hij zorgt ervoor dat kinderen tot 12 jaar niet meer in fabrieken tewerkgesteld mochten worden. Zo'n andere voorganger van ons was Conny Tendeloo. Kamerlid voor de Partij van de Arbeid en in 1955. Er zaten toen negen vrouwen in de Tweede Kamer, zij streed tegen een ontzettend onrechtvaardig punt, namelijk dat vrouwen die voor de overheid werkten of bijvoorbeeld docent waren, hét moment dat ze trouwden, werden ze automatisch ontslagen. En tegen het gevoel van die hele tijd in streed zij door. Ze wist ervoor te zorgen dat de vrouwen van confessionele partijen hier in de Kamer ook voor haar motie stemden en twee jaar later werd deze onrechtvaardige regel afgeschaft.

En iets recenter: Boris Dietrich. Nu Eerste Kamerlid voor D66, ik kwam hem gisteren bij Prinsjesdag nog tegen. In 1994 stak hij z'n nek uit, om als eerste te pleiten in de politiek voor het homohuwelijk. En van beide kanten werd hij aangevallen door de confessionelen, maar ook door het COC, want dat was toch een achterhaald instituut, het huwelijk. En wat zijn we blij dat hij toen heeft doorgezet. Iedere dag hebben wij de keuze met elkaar: halen we het béste in Nederland naar boven of het allerslechtste. En ondanks alle kritiek die je kan hebben op het functioneren van de politiek deze dagen, deze weken, de afgelopen jaren. Ik zie voldoende prachtige dingen hier gebeuren in de Tweede Kamer.

Ik kijk naar mijn collega Gert-Jan Segers en zijn fractie, die zich hebben ingezet voor een kinderpardon. En dat verschil wisten te maken. Ik denk aan collega Khadija Arib. Dankzij haar kwam er een initiatiefwet om een Kinderombudsman in te stellen. Sandra Beckerman, die ervoor zorgde dat met haar motie de sociale huren werden bevroren. Mijn eigen collega Bart Snels, die een wet heeft geschreven die er voor zorgde dat grote multinationals, als Shell, meer belasting gingen betalen. En Sjoerd Sjoerdsma die ervoor zorgde dat Nederland de voorloper werd in Europa, om ervoor te zorgen dat we niet alleen landen konden aanpakken en konden sanctioneren, maar ook mensenrechtenschenders zelf.

Derk Boswijk. Hij is al vaak genoemd. In zijn eerste maanden als Kamerlid heeft hij de moed om bij het CDA ervoor te zorgen dat een plan, als het gaat om stikstof en de toekomst van de landbouw, stappen worden gezet. Renske Leijten, die met haar zwartboek ervoor zorgde dat er niet alleen over een kleine groep van een paar honderd ouders werd gesproken. Dat die groep eindelijk groter werd en dat hun recht zou kunnen worden gedaan. En natuurlijk mijn partner in crime: Lilianne Ploumen. Toen Trump zei 'ik laat vrouwen en meisjes in de wereld in de steek’, kwam zij met het initiatief SheDecides. En ze maakte het verschil.

Iedere dag kunnen wij de keuze maken wat wij voor Nederland doen.

En ik vind het bizar en eigenlijk niet te beschrijven dat we nog steeds geen kabinet hebben. Ik kan niet uitleggen dat wij nog niet onderhandeld hebben over de toekomst van Nederland. Want we moeten nú in actie komen, maar als dat niet kan aan een formatietafel, dan doen we dat hier. En voor een ieder die denkt dat wij even willen onderhandelen over een miljardje hier of een klein stukje van dit of een klein stukje van dat. Vergeet het.

De problemen die er zijn, zijn immens. En als wij spreken over de wooncrisis, dan gaat het inderdaad over die verhuurderheffing. Dan gaat het erover dat huren in Nederland betaalbaar moet zijn. En dan wil ik geen discussie 'misschien kunnen we nu één stapje zetten'. Die tijd ligt achter ons. Morgen zullen de Partij van de Arbeid en wij, en als ik het zo hoor met nog veel meer mensen, die voorstellen indienen om die woningmarkt te verbeteren. Met één maatregel alleen kom je er niet. En ik hoop dat alle fracties de afweging willen maken: Halen we het beste in deze Kamer naar boven? Of het slechtste?

Als die partijen durven te stemmen naar aanleiding van wat er in hun verkiezingsprogramma staat, dan is er gewoon een meerderheid om ervoor te zorgen dat we die wooncrisis oplossen. Dat we marktwerking daar terugdringen. Dat we de verhuurderheffing afschaffen. En hetzelfde geldt voor de behandeling van grote bedrijven versus gewone burgers in het land. Mensen gaan er niet op vooruit, terwijl in de verkiezingscampagne bijna alle partijen het erover hadden dat we grote bedrijven gingen belasten. Het CDA verhoogt de vennootschapsbelasting, en ook D66. Toch zie ik nu juist een verlaging in de plannen staan. Doordat die eerste schijf wordt opgetrokken. Daar zit ruimte. En daar zullen we met voorstellen komen om ervoor te zorgen dat dat geld ten goede komt aan alle burgers in dit land.

En de lerarensalarissen, hoe lang wordt daarover gesproken? Grote complimenten voor mijn collega Lilian Marijnissen en Gert-Jan Segers dat ze vorige week een motie hebben aangenomen gekregen in dit parlement dat de salarissen in de zorg omhoog moeten. Terecht. En aangenomen moties moeten worden uitgevoerd, ook als er één ex-coalitiepartij is die het er misschien niet mee eens is. En daarom zullen we morgen ook met voorstellen komen om ervoor te zorgen dat de lerarensalarissen in dit land ook omhoog gaan. Want daar praten we ook al jaren over en ook zij verdienen het.

Hetzelfde geldt voor de aanpak van klimaatverandering.

Ik ben blij, oprecht, met de andere toon, in ieder geval, die ik hoor. Mevrouw Hermans, die zei net: 'ja, wij zijn niet pessimistisch, wij geloven dat alles goed komt'. Ik ook. Maar niet vanzelf. En er is op dit moment sprake van een noodtoestand. Als wij niet meer actie ondernemen, dan krijgen we klimaatverandering niet onder controle, dat is de harde waarheid. Dat vraagt erom dat we nu durven door te pakken. En de maatregelen die nu worden genomen, 7 miljard. Ik had het erover. Het is niet eens voldoende om de doelen uit de Klimaatwet te halen en tegelijkertijd kiest het kabinet ervoor om Lelystad Airport gewoon open te laten gaan, de A27 te verbreden. En naar gas te gaan boren in de Waddenzee. Are you kidding me? Iedereen in de wereld, alle gerenommeerde instituten zeggen, je moet fossiele brandstoffen vooral in de aarde laten zitten. En Nederland gaat vrolijk boren.

Wat er echt nodig is in Nederland is een koerswijziging. En die kan er denk ik vooral komen als we een nieuwe regering hebben. Want de problemen die ik hier opnoem, dat zijn niet de enige. Ik heb het nog niet eens gehad over het stikstofprobleem. Dat is zo groot, dat is zo allesomvattend. Daar moet met partijen over onderhandeld worden. Daar moet een missionair kabinet zitten, zodat de uitvoering echt ter hand kan worden genomen. Dat er een minister zit die de doorzettingsmacht heeft en kracht om ervoor te zorgen dat we de problemen daar nu eens echt oplossen.

In de troonrede ging het ook over het buitenlandbeleid en hoe ingewikkeld het eigenlijk allemaal met elkaar samenhangt. Ik vond het fijn, dit was één van de eerste keren dat ik het zo expliciet in een troonrede hoorde, maar het is onwijs complex hoe we ons verhouden tot China. Ja, dat heeft alles te maken met reshoring. Met het aanleggen van strategische voorraden, met strategische onafhankelijkheid, dat heeft alles te maken met hoe wij ons opstellen binnen de Europese Unie. Lopen we daarin voorop? Of proberen we daar veranderingen tegen te houden? En het is makkelijk om te zeggen in ons buitenlandbeleid is de de Transatlantische as de kern. Wat is die as dan nog precies? We zijn als NAVO missie naar Afghanistan gegaan, maar in de NAVO is helemaal niet besproken dat we ons daar zouden terugtrekken. Daar is een mededeling gedaan. Het zijn enorm grote vraagstukken waarvoor je een missionaire regering nodig hebt.

Het toeslagensysteem. Hoe vaak heb ik niet gehoord: 'het is ingewikkeld. Het is lastig.' Ja, dat is waar. Dat is waarom wij dit vak hebben. Om ingewikkelde en lastige problemen op te lossen. Maar ook daarvoor heb je een missionair kabinet nodig om die stappen te kunnen zetten. En dan de polarisatie. Het lijkt wel alsof het in Nederland steeds moeilijker is om gewoon met elkaar een debat te kunnen hebben. Een gesprek. Om met elkaar heftig van mening te kunnen verschillen zonder elkaar voor rotte vis uit te maken of aan iemands intenties te gaan twijfelen. Ook dat is de taak van een nieuw kabinet. En de wijze waarop zo'n kabinet tot stand kan komen, zou daaraan kunnen bijdragen. Als je laat zien dat je verschillen weet te overbruggen.

Voorzitter, Ik kom tot een afronding, want veel is al gezegd. Iedere dag hebben wij de keuze: halen we het beste in Nederland naar boven of het allerslechtste. En deze APB is het aan ons om te laten zien dat wij het beste voor hebben met Nederland en wat we met elkaar voor elkaar kunnen krijgen. Dus mij gaat het niet over het herstellen van het beeld van ruziënde politici. Maar voor elkaar boksen van echte verandering. En voor een ieder hier in deze zaal die denkt dat dat wel even makkelijk tot stand komt. Of dat we daar even een klein beetje kunnen veranderen. Dan kom je bedrogen uit. De uitdagingen waar we voor staan zijn te groot. We moeten allemaal onze nek uitsteken.