Hoe maak je afspraken over de CO2-uitstoot van een internationale sector zoals de luchtvaart? De Verenigde Naties doen een poging in hun dochterorganisatie ICAO, maar daar heeft de luchtvaartindustrie een stevige vinger in de pap. Toch moet er aan het eind van 2016 een mechanisme op tafel liggen waardoor luchtvaartmaatschappijen gaan betalen voor hun CO2-uitstoot.
Deze weken komt het ICAO bijeen in Montreal in Canada voor een nieuwe onderhandelingsronde. Europarlementariër Bas Eickhout volgt de onderhandelingen al jaren op de voet en zal de tweede week van de vergadering in Montreal bijwonen.
De uitkomst van de onderhandelingen staan onder druk: Er staat niets minder dan een handelsoorlog op het spel. De Europese Unie is namelijk wettelijk verplicht om zelfstandig actie te ondernemen als er geen deal is aan het eind van 2016.
Luchtvaart als verwend kind
De internationale luchtvaart wordt van alle kanten in de watten gelegd:
- Zo betalen ze geen accijns op brandstof,
- Zit er geen BTW op vliegtuigtickets, en
- Hebben ze geen verplichting om hun CO2-uitstoot terug te dringen.
Dat wil de sector graag zo houden. De even schaamteloze als succesvolle lobbyactiviteiten van de luchtvaartindustrie tijdens de klimaattop in Parijs riep wijdverspreide weerzin op. Geen wonder. De CO2-impact van de sector groeit hard en is ondertussen ongeveer even groot als die van het Verenigd Koninkrijk.
Dat het de sector lukte om elke referentie naar luchtvaart uit het nieuwe verdrag te houden, wil echter nog niet zeggen dat ze ermee wegkomen.
Handelsoorlog
In 1997 kreeg het ICAO via het Kyotoprotocol de opdracht om haar CO2-uitstoot te reduceren. Jaren van stilstand volgden. In 2008 was de maat vol voor Europa. De Europese besloot om internationale vluchten vanaf 2012 onder te brengen in het Europees emissiehandelssysteem (ETS).
Dit leidde tot enorme verontwaardiging bij de luchtvaartindustrie en landen als de VS, China en India. Het ging zelfs zover dat er gedreigd werd met een handelsoorlog als de EU daad bij woord zou voegen. Na een enorme interne strijd zwichtte de EU voor de druk van buitenaf en voerde het in 2012 de zogenaamde stop the clock in.
De EU besloot om de klok stil te zetten tot 1 januari 2017. Is er tegen die tijd geen internationaal beprijzingsmechanisme voor de CO2-uitstoot van internationaal vliegverkeer, dan zullen alle internationale vluchten van en naar de Europese Unie emissierechten moeten kopen.
CO2-standaard
Naast het nieuwe beprijzingsmechanisme staat er nog een gevoelig onderwerp op de agenda in Montreal. Er moet overeenstemming gevonden worden over de CO2-standaarden voor nieuwe vliegtuigen. Nu is er nog geen enkele eis die bepaalt hoe efficiënt een vliegtuig moet kunnen vliegen.
Er moet overeenstemming over een CO2-standaard bereikt worden voor nieuwe vliegtuigen. Nu worden er nog geen enkele eis gesteld aan hoe efficiënt een vliegtuig moet kunnen vliegen. Onder het klimaatoffensief van de Amerikaanse president Obama hebben de Amerikanen inmiddels stevige voorstellen gedaan. Het lijkt er volgens de Britse krant The Guardian echter op dat uitgerekend Europa probeert om de voorstellen af te zwakken.
De deur geweigerd
De ICAO doet altijd graag of alle vraagstukken die ze behandelen technisch van aard zijn. Zo proberen ze onder de politieke radar te blijven én vergoelijken ze de enorme zeggenschap die de industrie heeft. Wie kan immers beter technische kwesties oplossen dan de experts uit de sector zelf?
Niets is minder waar. Zaken als een beprijzingsmechanisme voor CO2-uistoot en een CO2-standaard voor vliegtuigen zijn door en door politieke vraagstukken. Om er voor te zorgen dat Europa haar eisen niet afzwakt, reist Eickhout nu naar Montreal. Pottenkijkers zijn echter niet welkom. Hemel en aarde werden bewogen om Eickhout buiten de deur te houden. Hij heeft nu beperkte toegang; hij mag niet bij alle besprekingen aanwezig zijn.
Tijdlijn
- 2 tot 12 februari: 'Technische' werkgroep ICAO
CO2-standaard en enkele 'technische' aspecten voor een nieuw internationaal beprijzingsmechanisme moeten worden aangenomen. - 11 tot 13 mei: ICAO High Level Meeting
Grove omlijning van nieuwe internationaal beprijzingsmechanisme wordt besproken. - 27 september tot 7 oktober: 39ste ICAO Assembly
Nieuw internationaal beprijzingsmechanisme moet door 191 ICAO-landen worden aangenomen. - 1 januari 2017
Mislukt het bovenstaande traject dan is EU verplicht om internationale luchtvaart emissierechten via EU-ETS te laten kopen.
Gerelateerde content